14 października 1917 roku Czeladzianie zbiorową manifestacją uczcili setną rocznicę śmierci Tadeusza Kościuszki. Uroczysty pochód przeszedł z parku miejskiego do kościoła parafialnego pw św. Stanisława BM, gdzie odbyło się nabożeństwo. Potem Czeladzianie zgromadzili się na Rynku, gdzie na zachodniej ścianie Ratusza została odsłonięta i poświęcona pamiątkowa tablica. Na tablicy, w kamiennej ramie widniała twarz Kościuszki i napis:

Najszlachetniejszemu obywatelowi
         Bojownikowi o wolność

Naczelnikowi narodu

TADEUSZOWI KOŚCIUSZCE

W setną rocznice jego zgonua w jutrzence odradzającej się

niepodległości Ojczyzny
RODACY

Czeladź d. 17 X 1917 r.

U spodu – orzeł Polski

Tablicę poświęcił ksiądz proboszcz Mieczysław Marian Rogójski. Burząc w 1941 r. Ratusz Niemcy zlikwidowali także i tablicę. Wprawdzie istniały domniemania, że tablicę przechował któryś z czeladzkich obywateli, ale do dzisiaj jej nie odnaleziono. Przy figurze św. Jana Nepomucena na Rynku harcerze posadzili "drzewko wolności". Z tych uroczystości zachowały się zdjęcia wykonane przez Wilhelma Kidawę.

W okresie powojennym imię Tadeusza Kosciuszki nadano też ulicy na Piaskach (w 1919 r.), parkowi miejskiemu w Czeladzi i 14 Zagłębiowskiej Drużynie Harcerskiej (w 1932 r.).

Artur Rejdak: Czeladź w czasie I wojny światowej [w:] Zeszyty Czeladzkie 15/2010, s. 8.

Opis tablicy za: J. Wiśniewski: Diecezja Częstochowska: opis historyczny. Marianówek, 1936.

Uroczysta prezentacja 21 numeru "Zeszytów Czeladzkich" odbyła się  25 września w przeddzień Dnia Regionalisty. Salę klubu Miejskiej Biblioteki Publicznej wypełnili szczelnie członkowie i sympatycy Stowarzyszenia Miłośników Czeladzi, przedstawiciele zaprzyjaźnionych stowarzyszeń oraz  rodziny osób przedstawianych na łamach publikacji. Wśród gości byli członkowie - założyciele naszego Stowarzyszenia - Anna Zarębska i Andrzej Miodyński, którym symboliczną różą i gromkimi brawami dziękowaliśmy za trudy włożone w jego organizację.

Zawartość "Zeszytów" przedstawiła jego redaktor - Ewa Ambroży, a o swoich opracowaniach mówili: dr Antonina Szybowska, Wiesława Konopelska, Ewa Rulecka, Władysław Maciej Żymirski. "Zeszyt" zawiera bogatą dokumentację fotograficzną, a jego druk sfinansowano ze środków miasta Czeladź pozyskanych w ramach grantu na realizacje zadania publicznego "Kultura, sztuka, ochrona dóbr kultury i dziedzictwa narodowego". Zapraszamy do lektury.   

Pomnik upamiętniający poległych  w czasie II wojny światowej, czeladzkich działaczy Związku Orła Białego odsłonięty został  27 września 200 roku, w święto Podziemnego Państwa Polskiego. Znajduje się obok pętli tramwajowej przy ul. Związku Orła Białego.

ZOB, zwany także Orłem Białym bądź Organizacją Orła Białego, był jedną z pierwszych organizacji konspiracyjnych, założoną w Krakowie z końcem września 1939 roku przez majora Kazimierza Kierzkowskiego. Czeladzcy konspiratorzy zginęli w podziemiach łaźni miejskiej (w tym budynku znajdowało się też ambulatorium), gdzie przechowywali broń, amunicję i materiały wybuchowe - najczęściej dynamit gromadzony z kopalń.

29 grudnia 1940 roku, na skutek wybuchu bomby zegarowej, uzbrajanej do akcji dywersyjnej, zginęli: Stanisław ROKITA, Władysław NOWAK, Stefan JELEŃ, Antoni DAUKSZTO. Ranny w nogi Zygmunt OLSZEWSKI został aresztowany, wywieziony do obozu koncentracyjnego Auschwitz-Birkenau i tam zamordowany. W wyniku dekonspiracji i aresztowań przez niemieckie gestapo, zginęło z Czeladzi i Piasków około 100 członków Związku Orła Białego wraz z rodzinami, w tym przywódcy Ignacy FRONCKIEWICZ i Andrzej MONASTERSKI.

Odsłonięcia pomnika dokonali: burmistrz Czeladzi Kazimierz Jakóbczyk oraz byli działacze ZOB - Danuta Domańska i Marian Ledwójcik. Poświęcili go księża: Mieczysław Oset proboszcz parafii świętego Stanisława Biskupa i Męczennika oraz kapelan Wojska Polskiego Tadeusz Michalski. Przedtem odprawiona została msza święta za poległych.

Pomnik powstał z inicjatywy Stowarzyszenia Miłośników Czeladzi i związku Kombatantów RP i Byłych Więźniów Politycznych, przy ogromnym zaangażowaniu członków obu tych organizacji w proces realizacji. Projektantem pomnika był inż. Roman Romański, a wykonawcą Henryk Postel.

Komitetowi organizacyjnemu uroczystości, z ramienia Stowarzyszenia Miłośników Czeladzi, przewodniczył Artur Rejdak. Stowarzyszenie Miłośników Czeladzi sporządziło i prze-chowuje kronikę z jego odsłonięcia i poświęcenia.

Na płytach pomnika znajdują się napisy:

Pamięci Członków Związku Orła Białego którzy zginęli w czasie okupacji hitlerowskiej Mieszkańcy miasta Czeladź

Tu w łaźni miejskiej 29.XII.1940 r. zginęli

Antoni Daukszto

Stefan Jeleń

Władysław Nowak

Zygmunt Olszewski

Stanisław Rokita

Opracowano na postawie: Artur Rejdak: Czeladzkie pomniki. Czeladź: SMCz, 2008

Zapraszamy na  promocję Zeszytów Czeladzkich 21 - 25 września 2017 r. o godz. 17:00, Miejska Biblioteka Publiczna, ul. 1 Maja 27, Czeladź.

21 numer  Zeszytów Czeladzkich zawiera:

• artykuły dr Antoniny Szybowskiej (pracownika naukowego Uniwersytetu Śląskiego): Katarzyna Włodyczkowa "czeladzka czarownica - trudne dziedzictwo oraz Zwierzęta podczas okupacji hitlerowskiej w opowieściach wspomnieniowych mieszkańców Czeladzi,
• opracowanie Sebastiana Kiesiewicza (pracownika naukowego Politechniki Krakowskiej): Integracja sztuki i techniki na przykładzie wybranych projektów Józefa Piusa Dziekońskiego,
• wywiad Wiesławy Konopelskiej z prof. Henrykiem Kuźniakiem Chciałem zostać  muzykantem...,
• Władysława Macieja Żymirskiego: Zapomniane Zapłocie według wspomnień Antoniego Krawczyka  i  Historia jednej fotografii,
• tłumaczenie "Raportu o sytuacji w Polsce w dniach od 22 sierpnia do 8 września 1939 roku sporządzony przez Piotra Musset" - szefa  buchalterii kopalni "Czeladź"; przekład  dokonany  przez Bożenę Baran  prezes Zarządu Oddziału Towarzystwa Przyjaźni Polsko - Francuskiej w Czeladzi,
• krótką historię czeladzkich przedszkoli w opracowaniu Ewy Ruleckiej,
• biogram Honorowego Obywatela Czeladzi z roku 2015 - prof. Zbigniewa Białkiewicza opracowany przez Agnieszkę Dzienię,
• sentymentalny powrót czeladzianki Wandy Nowakowskiej - Gondek do rodzinnego domu Płatków przy ul. Reymonta,
• biogramy księży wywodzących się z Czeladzi, ze znanej w naszym mieście rodziny Koniecznych: Antoniego, Kazimierza i Ludwika w opracowaniu Ewy Ambroży,
• biogram współzałożyciela naszego Stowarzyszenia Pana Ryszarda Tarnówki opracowany przez Agatę Grabowską-Maj,
• biogram Pana Andrzeja Chlęcha  - wielkiego przyjaciela naszego Stowarzyszenia, pieczołowitego kronikarza rodziny Chlęchów i  Czeladzi, sporządzony przez Ewę Ambroży.

W dniach 9-11 czerwca odbył się w Legnicy, Jeleniej Górze, Brzegu Dolnym, Wołowie oraz w kilku innych pięknych zakątkach Dolnego Śląska III Ogólnopolski Zjazd Regionalistów nad Odrą.

Zjazdu przebiegał pod hasłem "Regionalizm dolnośląski - wspólne dziedzictwo różnych narodowości, wspólna troska i doświadczenia". Program był nadzwyczaj bogaty: obfitujący w wizyty w wielu miastach, miasteczkach i wsiach dolnośląskich (Lubomierz, Biedrzychowice, Rybnica, Brzeg Dolny, Wołów, Głębowice, Jelenia Góra, Legnica), bogaty w ilość wizyt w muzeach i obiektach zabytkowych (m.in. wizyta w Muzeum Pawlaka i Kargula, w zagrodzie edukacyjnej w Starym Dworze, w odrestaurowanym zespole poklasztornym w Głębowicach), bogaty ilością prezentowanych komunikatów i wykładów (np. prof. Stanisława Nicieji o kresowości jako składniku regionalizmu dolnośląskiego, ks. Jarosława Olejnika o rycerzu i mnichu - Janie Adamie de Garnier - osobie niezwykle ważnej dla głębowiczan!). Były też wizyty w instytucjach kultury (Muzeum Karkonoskie w Jeleniej Górze i Muzeum Miedzi w Legnicy), udział w otwarciu wystawy  "Katedra Ormiańska we Lwowie i jej twórcy" w Muzeum Miedzi i koncert  w wykonaniu chóru i orkiestry Filharmonii Dolnośląskiej w jeleniogórskim Kościele Garnizonowym Wojska Polskiego (kościół to dawny ewangelicki Kościół Łaski), było ognisko i piknik regionalistów w murach Zamku Piastowskiego w Legnicy. Legnicki  zamek był tez miejscem  podsumowania zjazdu: tu wręczono odznaczenia i podziękowania za organizacje spotkania To tu wszystkim przybyłym regionalistom dr Tadeusz Samborski,  członek Zarządu Województwa Dolnośląskiego, podziękował za aktywne uczestnictwo w obradach, za działanie na rzecz kultury regionów i upowszechnianie patriotycznych postaw w społeczeństwie polskim.

W Zjeździe wzięło udział blisko 60 regionalistów z całej Polski a Stowarzyszenie Miłośników Czeladzi reprezentowała przewodnicząca - Ewa Ambroży.

Organizatorem zjazdu był Urząd Marszałkowski  Województwa Dolnośląskiego oraz władze samorządowe odwiedzanych miejscowości  Dolnego Śląska.