Zebranie organizacyjne grupy inicjatywnej odbyło się 25 stycznia 1983 r. w Klubie Jubilat przy ul. Szpitalnej 9 i wówczas wybrano nazwę - Stowarzyszenie Miłośników Czeladzi oraz Zarząd w składzie: Władysław Kwaśniak - przewodniczący, Henryk Gajdka - wiceprzewodniczący, Anna Zarębska - sekretarz, Czesława Termińska - skarbnik. Pierwszy okres działalności poświęcono na załatwienie spraw organizacyjnych: dokonano rejestracji stowarzyszenia w Urzędzie Miasta, pozyskano lokal w budynku przy ul. 22 Lipca 8 (obecnie 11 Listopada 8), założono konto bankowe i opracowano plan działania na najbliższe lata.

Stowarzyszenie Miłośników Czeladzi jest organizacją pozarządową wpisaną do Krajowego Rejestru Sądowego pod numerem 0000072094. Stosownie do postanowień Statutu działalność organizacji skupiona jest wokół takich zagadnień jak: prowadzenie badań nad przeszłością miasta, społeczna opieka nad zabytkami, upowszechnianie wiedzy o Czeladzi, upowszechnianie twórczości mieszkańców Czeladzi oraz twórczości dotyczącej miasta. Realizując powyższe założenia od 38 lat jest inicjatorem i współorganizatorem uroczystości upamiętniających ważne wydarzenia historyczne i ludzi ważnych dla Czeladzi, wypełnia "białe plamy" w historii miasta, upowszechnia wiedzę o przeszłości Czeladzi i regionu.

Trwałymi dokonaniami działalności Stowarzyszenia są tablice i obeliski upamiętniające wielkich i bohaterskich czeladzian: m. in. czeladzkich harcerzy  zamordowanych w czasie II wojny światowej, wybitnego fizyka profesora Józefa Mazura, budowniczego czeladzkiego kościoła św. Stanisława BM księdza Bolesława Pieńkowskiego, piaskowskich członków Związku Orła Białego, zamordowanych w Katyniu oficerów Wojska Polskiego i policjantów Policji Państwowej pochodzących z Piasków, poległych w czasie okupacji członków Związku Orła Białego, czeladzian zamordowanych na terenie byłego Związku Radzieckiego - tzw. pomnik katyński na cmentarzu parafialnym, 22 czeladzkim policjantom PP zamordowanym na terenie byłego ZSRR - obelisk przed Komisariatem Policji.

SMCz prowadzi też szeroką działalność popularyzatorską, w tym:

1. działalność wydawniczą:

• od 1993 r. wydaje rocznik Zeszyty Czeladzkie - do chwili obecnej ukazały się  24 numery,
• wydaje publikacje książkowe dot. historii miasta,
• wydaje okolicznościowe karty pocztowe i koperty,

2. działalność wystawienniczą;

3. spotkania - organizuje cykliczne spotkania z ludźmi kultury związanymi z Czeladzią oraz autorami publikacji dot. miasta, jego historii i współczesności.

Od samego początku swej działalności Stowarzyszenie gromadzi materiały związane z historią oraz dniem dzisiejszym Czeladzi i udostępniania je zarówno instytucjom, jak i osobom prywatnym. W chwili obecnej jest właścicielem bogatych zbiorów fotografii archiwalnych i dokumentów z przeszłości miasta a - dzięki pomocy mieszkańców i zaangażowaniu członków - kolekcja wzbogacana jest na bieżąco. Posiadane zbiory udostępniane były autorom opracowań naukowych, a także służyły jako dokumenty źródłowe przy realizacji filmów dokumentalnych realizowanych przez TVP Katowice oraz filmów promujących miasto.

W ciągu minionych 38 lat oblicze Stowarzyszenia tworzyli ludzie, którzy każdą wolną chwilę poświęcali swojemu ukochanemu miastu. Obecnie SMCz zrzesza ok. 50 osób. Zarząd Stowarzyszenia (wybrany w 2020 r.) tworzą: przewodnicząca - Ewa Ambroży, wiceprzewodniczący - Antoni Krawczyk i Marek Gawron, sekretarz - Agnieszka Dzienia, skarbnik - Bożena Plutecka oraz Antonina Termińska i Władysław Maciej Żymirski - członkowie.

W swej działalności Stowarzyszenie wychodzi poza granice Czeladzi, a jego członkowie  aktywnie uczestniczą w spotkaniach regionalnych i ogólnopolskich stowarzyszeń kultywujących tradycje "Małych Ojczyzn". Od 1998 r. jest sygnatariuszem Ruchu Stowarzyszeń Regionalnych Rzeczpospolitej Polskiej z siedzibą w Warszawie, a Ewa Ambroży jest przewodniczącą Komisji Rewizyjnej tegoż Ruchu. Za działalność na rzecz miasta i społeczności lokalnej Stowarzyszenie zostało uhonorowane następującymi nagrodami:

• Nagroda Miasta Czeladź - 2003 r.
• "Kasztelanka" Nagroda Starosty Powiatu Będzińskiego - 2003 r.
• Odznaka "Za Zasługi dla Związku Kombatantów" - 2007 r.
• Zasłużony dla Kultury Polskiej - 2013 r.
• Złota Odznaka Zasłużony dla Województwa Śląskiego - 2013 r.
• Pierścień Saturna - 2013 r.
• Medal im. Aleksandra Patkowskiego - za zasługi dla idei regionalizmu - 2018 r.

Indywidualne nagrody i odznaczenia otrzymali też członkowie Stowarzyszenia